Hoe bewijs je dat het menselijke verstand niet een soort supercomputer van het extreme soort is? Dat het integendeel net iets is dat een computer nooit zal kunnen aftroeven? Over die vraag zullen wetenschappers van het nieuwe Penrose Institute zich buigen. Die onderzoeksinstelling, die de deuren opent in Californië, is opgericht door de befaamde wis- en natuurkundige Sir Roger Penrose, emeritusprofessor aan het Mathematical Institute van Oxford.

Een schijnbaar simpele schaakpuzzel vormt een van de middelen om te ontdekken hoe het menselijke redeneervermogen computers altijd een stapje voor zal blijven. Die ziet er zo uit:

Sir Roger Penrose tekende het probleem naar verluidt zelf uit, precies met als doel de artificiële intelligentie van een computer te verslaan. Volgens hem zal een geavanceerde schaakcomputer bij deze – vrij onmogelijke, maar reglementaire – opstelling altijd stellen dat zwart gewonnen heeft. Dat heeft te maken met de drie zwarte lopers, die de computer steevast in een schier eindeloos moeras van berekeningen zal doen belanden. Toch kan wit alsnog winnen, stelt Penrose, of op z’n minst een patstelling bekomen. Daarvoor is gewoon een menselijke touch nodig.

Penrose roept mensen (en ja, ook computers) op om uit te zoeken hoe. Daarna wil hij te weten komen hoe zij tot die oplossing gekomen zijn. Een volgende stap zou een onderzoek zijn met hersenscans bij de allersnelste spelers, om te achterhalen of ‘het ontstaan van menselijk inzicht’ ook zichtbaar is in het brein. Het doel is zo de fundamentele verschillen tussen computers en het menselijke bewustzijn te kunnen aanwijzen.

“Als we achterhalen hoe mensen verschillen van computers, dan zou dat diepgaande sociologische implicaties hebben”, stelt Penrose aan de Britse krant The Telegraph. “Mensen worden depressief van de gedachte aan een toekomst waarin robots of computers hun jobs afpakken. Maar het zou kunnen dat er domeinen zijn waarin computers nooit beter zullen zijn dan wij, zoals creativiteit.”